اصلاحات‌پرس-دامون افضلی-نیما فاتح؛ لیندا گِدِّس، خبرنگار علمی نشریه «گاردین» نوشت: همه‌گیری کرونا مملو از شعار بوده اما در هفته‌های اخیر دو شعار با فراوانیِ هرچه‌بیشتری تکرار شده است: ”سویه‌ها خفیف‌تر خواهند شد“ و ”کووید به یک بیماری شایع یا بومی بدل خواهد شد“. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که هیچ یک از موارد فوق را نمی‌توان بدیهی پنداشت.

کسانی که می‌گویند به مرور زمان از کُشندگیِ ویروس‌ها کاسته می‌شود اغلب به آنفولانزا استناد می‌کنند. هم ویروس آنفولانزایِ به‌وجودآورنده‌ی آنفولانزای اسپانیایی سال 1918 و هم آنفولانزای خوکی سال 2009 نهایتاً تکامل یافتند و از خطرناکی‌شان کاسته شد. با این حال، تصوّر می‌شود که ویروس 1918 قبل از این‌که خفیف‌تر شود، کُشنده‌تر شده بود. سایر ویروس‌ها، مانند ابولا، هم به مرور زمان خطرناک‌تر شده‌اند.

پروفسور دیوید رابرتسون، رئیس بخش ژنوم‌شناسی ویروسی و بیوانفورماتیک مرکز تحقیقات ویروس دانشگاه گلاسکو، می‌گوید: «این تصوّر غلطی است که ویروس‌ها یا عوامل بیماری‌زا خفیف‌تر می‌شوند. اگر ویروسی بتواند کماکان انتقال یابد و موجب بیماری‌های زیادی شود، تکامل خواهد یافت».

هدف ویروس‌ها ایجاد کُپی‌های هرچه‌بیشتر از خود و انتشارِ حتی‌الامکانِ گسترده‌ی خودشان است. هرچند کُشتن میزبان همیشه به سود آنها نیست، اما آن‌ها مادامی که، قبل از رخ‌دادن این اتفاق، انتقال یابند، این مسئله‌ی مهمی نیست. Sars-CoV-2 [ویروس به‌وجودآورنده‌ی بیماری کووید‌ـ‌19] در دوره‌ای که از همیشه مُسری‌تر است، کسی را نمی‌کُشد. افراد دو تا سه هفته پس از بیماری می‌میرند. بنابراین ویروس هنگامی که به‌شدّت قدرت آلوده‌کنندگی دارد میزبان خود را آن‌قدر بیمار نمی‌کند که او نتواند با دیگران در تماس باشد [بنابراین هنگامی که فرد بسیار آلوده است امکان انتقال را هم دارد]. در ضمن، ویروس هم چندان نگرانی از خطری که در طول مسیر انتقال ایجاد می‌کند ندارد.

همچنین معلوم نیست که Sars-CoV-2 به‌تدریج خفیف‌تر می‌شود. ظاهراً اُمیکرون نسبت به گونه‌های آلفا یا دلتا شدّت کمتری دارد‌ـــ اما هر دوی این سویه‌ها، در قیاس با گونه‌ی اصلی ووهان، بیماری شدیدتری ایجاد کردند. نکته‌ی مهم این است که تکامل ویروسی خیابانی یک‌طرفه نیست: اُمیکرون از دل  دلتا تکامل نیافته، و دلتا هم از بطن آلفا تکامل نیافته است‌ـــ  این فرایند تصادفی‌تر و پیش‌بینی‌ناپذیرتر از این حرف‌هاست.

رابرتسون می‌گوید: «این [سویه‌های نگران‌کننده] از دلِ یک‌دیگر بیرون نمی‌آیند، بنابراین اگر این الگو ادامه یابد، و طیِ شش‌ماه سروکله‌ی سویه‌ی دیگری ظاهر شود، چه بسا وضع بدتر شود. مهم این است که فرض نگیریم که اُمیکرون، ناگزیر، به تکامل Sars-CoV-2 خاتمه می‌دهد».

این احتمال وجود دارد که اُمیکرون به حدی انتقال‌پذیر باشد که به سقفی رسیده باشد که به موجب آن سویه‌های بعدی ویروس برای پیشی‌گرفتن از آن به تقلا بیفتند. اما همین چند ماه پیش همین حرف را در مورد سویه‌ی دلتا می‌زدند. با این وجود، اُمیکرون به احتمال زیاد به تکامل خود ادامه خواهد داد. رابرتسون می‌گوید: «آنچه ممکن است رخ دهد این است که چون اُمیکرون بسیاری را آلوده می‌کند، برای نخستین سویه‌ی اُمیکرون سخت‌تر می‌شود که به همان موفقیت به کارش ادامه دهد، و این فضایی برای ویروسی ایجاد می‌کند که در فرار از واکنش ایمنی بهتر عمل می‌کند».

در مورد این ایده که Sars-CoV-2 می‌تواند به ویروسی شایع یا بومی بدل شود چه می‌توان گفت؟ سیاستمداران معمولاً از این ایده همچون شاخصی برای ادامه‌دادن به زندگی‌مان و به فراموشی سپردن وجود کووید‌ـ19 استفاده کنند. اما در واقع بیماری شایع یعنی بیماری‌ای که پیوسته وجود دارد اما میزان ابتلای به آن پیش‌بینی‌پذیر است و مهار آن ناگهان از دست نمی‌رود.

استفن گریفّین، دانشیار ویروس‌شناسی در دانشگاه لیدز، می‌گوید: «آبله شایع شد، فلج اطفال شایع است، تب لاسا شایع است، مالاریا شایع است. سرخک و اوریون هم بیماری‌های شایعی هستند، اما همه‌ی این‌ها به بستگی به واکسیناسیون دارد. شایع‌شدن به این معنای ازدست‌رفتنِ زهر و قدرت نیست».

هر چه افرادِ بیشتر و بیشتری در برابر Sars-CoV-2  ایمنی پیدا کنند یا از ابتلا به آن بهبود یابند، احتمال این که ابتلا به ویروس موجب بیماری شدیدی شود، کمتر می‌شود. اما پس از آن ویروس می‌تواند دوباره تکامل یابد. خبر خوب این است که هر چه جمعیت بیشتری از جهان واکسینه شوند احتمالِ تکامل مجددِ ویروس کمتر می‌شود‌ـــ چون هر چه تعداد مبتلایان کمتر باشد، احتمال تکامل ویروس کمتر می‌شود. اما هنوز به آن مرحله نزدیک نشده‌ایم. حتی در بریتانیا افراد زیادی هنوز واکسینه نشده‌اند، و مشخص هم نیست که محافظت ناشی از دُزهای تقویت‌کننده یا یادآور چقدر دوام می‌آوَرَد.

گریفّین می‌گوید: «این تصور که به زودی به وضعیتی خواهیم رسید که در آن کووید‌ـ‌19 به بیماری شایعی بدل می‌شود، اندکی با این واقعیت مغایر است که ما به تازگی، همین چند هفته پیش، شاهد رشد تصاعدی و بسیار انفجاری ویروس بوده‌ایم، و قبل از آن هم رشد تصاعدی دلتا را دیده بودیم».

تبدیل‌شدن کووید به بیماری‌ای که زندگی‌مان را واقعاً مختل نکند به چیزی بیش از کارزارهای ملّی واکسیناسیون و خیالات خام نیاز دارد. این امر مستلزم تلاشی جهانی برای بهبود رصد سویه‌های جدید و حمایت از کشورها برای مقابله با شیوع، در منبع شیوع و به هنگام ظهور سویه‌ی جدید، است. این کار به سرمایه‌گذاری بیشتری در تصفیه و تهویه‌ی هوا هم نیازمند است تا انتقال ویروس را در داخل مرزهای خودمان کاهش دهیم، اگر که در فضاهای داخلی با هم آمیخته می‌شویم.

همه امیدوارند که ویروس کرونا خفیف‌تر شود و کووید به یک بیماری شایع بدل شود‌ـ یا به عبارت دیگر، آن‌قدر کنترل‌پذیر باشد که زندگی روزمره‌مان را تباه نکند. اما این امیدی بیش نیست. این‌ها دخلی به واقعیت ندارند و تکرار این وردها رخ‌دادن‌شان را تسریع نمی‌کند.

ترجمه‌ از: گاردین