توزیع قیر رایگان بین شش دستگاه اجرایی هزینه‌ای است که دولت و نمایندگان مجلس وقت از سال ۹۳ به اقتصاد ایران تحمیل کردند. این طرح به دلیل احتمال نشتی‌های فراوان ازجمله قاچاق به اسم صادرات، تحمیل هزینه به بیت‌المال، بیش‌اظهاری پیمان‌کاران، فروش در بازار آزاد و … از بودجه ۱۳۹۹ حذف شد. نمایندگان مجلس حتی از گرانفروشی قیرهای رایگان سخن به میان می‌آورند. با این حال با اصرار نمایندگان باز هم توزیع قیر رایگان به بودجه سال ۱۴۰۰ بازگشت و در لایحه بودجه سال آینده هم دیده می‌شود. اما با هزینه‌های سنگین‌تر.
بند «ز» تبصره یک لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ هزینه ۱۵ هزار میلیارد تومانی را برای توزیع رایگان ماده اولیه قیر روی دوش دولت می‌گذارد. با توجه به حمایت تمام‌قد اکثر نمایندگان مجلس از این بند، بعید به نظر می‌رسد که مشکلی در تصویب آن به وجود آید.
در این بین تنها ۱۷ نفر از نمایندگان نسبت به رانت‌زا بودن چنین طرحی که هفت سال هم اجرا شده، ابراز نگرانی کرده‌اند. اما دلیل نگرانی این نمایندگان از توزیع قیر رایگان چیست؟
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در همین زمینه به تجارت‌نیوز گفت: قیر اصولا ماده‌ای است که همواره نحوه توزیع، مصرف و قیمت‌گذاری آن محل بحث و اشکال است. متاسفانه ما تا به امروز نتوانستیم راه درستی برای توزیع و مصرف آن پیدا کنیم.
غلامرضا مرحبا اظهار کرد: بخش‌های مختلف کشور، ازجمله روستاها، مدارس، پادگان‌ها و … برای آسفالت نیاز مبرمی به قیر دارند که متاسفانه این ماده گران به دست آن‌ها می‌رسد.
او با اشاره به پافشاری مجلس به توزیع قیر رایگان به شهرستان‌ها در سال ۱۴۰۰، عنوان کرد: دولت با حذف این بند از بودجه سال ۱۳۹۹، مقابل عرضه قیر یارانه‌ای ایستاد. اما اتفاق بدتری که افتاد، این بود که قیمت قیر از آن مقطع چند برابر شد.
نماینده مردم آستارا در مجلس ادامه داد: افزایش قیمت قیر، درعمل اهداف دولت و مجلس را به حاشیه برد. زیرا ما غلظت و تناژ خاصی از قیر را برای تخصیص به بخش‌های مختلف در نظر داشتیم که قیمت‌های جدید آن را زیر سوال برد. اکنون نیز فصل بارندگی است و امکان فعالیت وجود ندارد.
سوداگری قیر در بورس
مرحبا در ادامه یادآور شد: این بند لایحه بودجه باید تبدیل به قانون شود. زیرا بعضی از معابر روستایی هستند که بیش از ۲۵ سال حتی یک روکش ساده هم نشده‌اند. تخصیص رایگان وکیوم باتوم به دستگاه‌های اجرایی و اجرای به‌موقع طرح نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین دولت باید راهکاری برای جلوگیری از رشد قیمت قیر در نظر بگیرد. به نظر می‌رسد زمانی که قیمت‌گذاری به بورس واگذار می‌شود سوداگری‌هایی اتفاق می‌افتد که بر قیمت نهایی تاثیر می‌گذارد.
وی در پاسخ به این سوال که چرا در هفت سال اجرای این طرح معابر روستایی آسفالت نشدند توضیح داد: البته که بخشی مهمی از معابر هدف آسفالت شدند. اما نمی‌توان به حاشیه رفتن طرح را هم انکار کرد. این طرح به ۱۰۰ درصد اهداف خود نرسید، چراکه راه اشتباهی برای اجرای آن انتخاب شد.
سخنگوی کمیسیون اقتصاد درباره انحراف منابع و شائبه صادرات قیر رایگان نیز خاطرنشان کرد: قیر از ایران صادرات می‌شود، اما اینکه این قیرها از ماده اولیه رایگان بودجه تهیه شده‌اند را نمی‌توان تائید کرد. بیشتر انحراف این بند قانونی به قیمت‌گذاری قیر مربوط می‌شود که برای سال آینده باید آن را اصلاح کنیم. به‌رغم عرضه رایگان ماده اولیه قیر، اکنون قیمت وکیوم باتوم پایه به بیش از هشت میلیون و ۳۱۵ هزار تومان رسیده است.
شائبه انحراف قیر رایگان صحت دارد؟
موافقان این بند قانونی که تعداد آن‌ها هم کم نیست معتقدند با تصویب بند مذکور شرایط قیررسانی به مدارس، پادگان‌ها، روستاها و … تسهیل می‌شود. اما همچنان شائبه‌هایی مبنی بر انحراف قیر رایگان طی سال‌های اخیر مطرح است.
ازجمله آنکه در سال ۱۳۹۸ دولت مکلف به تخصیص چهار میلیون وکیوم باتوم به شش دستگاه اجرایی شد. در حالی که کل تولید قیر در آن سال حدود شش میلیون تن بود، میزان صادرات این محصول در آمار گمرک ۴٫۲ میلیون تن ذکر شد. حال اینکه قیرهای صادراتی ارتباطی با قیر رایگان مصوب مجلس داشته‌اند جای سوال است.
علاوه بر اینکه مرحبا در این باره اظهار بی‌اطلاعی کرد، یک عضو هیئت‌مدیره انجمن قیر ایران نیز به تجارت‌نیوز گفت: این بند طی سال‌های اخیر اجرا شد، اما درباره اینکه تا چه حد رانت‌زا بوده‌اند اطلاعات دقیقی در دست نیست. با اطمینان نمی‌توان گفت که قیرهای صادراتی در گذشته همان قیرهای یارانه‌ای بوده‌اند.
سیدحامد حسینی همچنین توضیح داد: قرار است برای مذاکره درباره توزیع وکیوم باتوم یارانه‌ای امروز به مجلس برویم. اما به‌عنوان یک نکته اساسی باید در نظر داشت که این قیرها رایگان نیستند. علاوه بر کارمزد پیمان‌کار، هزینه‌های تبدیل و حمل‌ونقل را هم باید برای آن در نظر بگیریم.
سهامداران بورس زیان می‌کنند؟
از سوی دیگر، پالایشگاه‌هایی که موظف به مصوبه دولت و مجلس هستند سهامداران بسیاری از میان مردم دارند که برای دریافت اندک سودی وارد بورس شده‌اند. اما توزیع رایگان قیر ممکن است بر نرخ نهایی محصول و الته قیمت سهام پالایشگاهی تاثیر مستقیم بگذارد.
با توجه به توضیحات ارائه‌شده از مجلس و دولت انتظار می‌رود اگر چنین طرحی را اجرا می‌کنند، حداقل تکرار راه‌های شکست‌خورده گذشته را کنار بگذارند. در همین زمینه مصطفی پورسلیم، عضو کمیسیون اصل ۹۰، به ایلنا گفته است: فسادزایی این روش‌ها سال‌هاست مسجل شده و ما باید راه دیگری را امتحان کنیم.
بورس ۲۴ نیز به نقل از مجتبی رضاخواه، نماینده مردم تهران در مجلس نوشت: مصوبه‌های مربوط به قیر رایگان در چند سال گذشته با انحرافاتی مواجه و بعضا موجب فساد شد. در سال آینده باید مانع تکرار این انحرافات شد.
منبع خبر : تجارت نیوز